تاریخچه محله ولیعصر(عج)
نام محله: ولیعصر(عج)-بیسیم
تاریخچه:
محله ی ولیعصر(عج) در شمال غربی منطقه ی 15 شهرداری تهران واقع گردیده و از شمال با محله ی طیب و خیابانهای عبدی، شهید دهنادی و شهیدحصاری، از شرق به خیابان شهید انورزاده و محله ی مینابی، از جنوب به خیابان رضایی(20 متری منصور) و محله ی مطهری و از غرب به خیابان 17 شهریور و محله های شوش شبیر(در شمال) و مظاهری(درجنوب) محدود میگردد.
در ادامه برای درک چگونگی الحاق فضایی محله بیسیم فعلی به محدوده شهر تهران، مرور تحولات مرزهای شهر تهران ضروری به نظر میرسد. تهران در پایان سلطنت رضاشاه و پیش از وقوع جنگ و کشیده شدن آن به ایران(سال 1318-1317 خورشیدی) به مرزهای زیر محدود میگردید:
از شمال به شاهرضا( انقلاب).
از مشرق به کارخانه ی جدید برق یا خیابان شهباز( 17 شهریور).
از جنوب به ایستگاه راه آهن یا خیابان شوش.
از مغرب به باغشاه یا خیابان سی متری(کارگر).
اما در پایان دورهی اول سلطنت محمدرضا و مقارن با شکل گیری نهضت ملی ایران(29- 1328 خورشیدی) توسعه آن به حد زیر درآمد:
از شمال به امیرآباد، جلالیه، عباس آباد و حشمتیه.
از مشرق به فرح آباد، دوشان تپه ودولاب.
از جنوب به شهر فیروزآباد، کشتارگاه، کورهها وگودال جنوبی شهر.
از مغرب به طرشت، جی، بریانک و امامزاده حسن(تکمیل همایون، 1379: 81).
با این حساب تا اواخر سلطنت رضاشاه پهلوی منطقه کنونی محله بیسیم خارج از محدوده شهر تهران قرار داشته است اما در فاصله ای کمتر از 10 سال با افزایش مهاجرت به تهران و توسعه ی مرزهای آن، بیسیم فعلی هم وارد محدوده ی شهر تهران گردید. نویسنده ی کتاب تاریخ اجتماعی و فرهنگی تهران در جای دیگری از این کتاب، دولاب را جزء روستاهای پیرامونی پایتخت معرفی میکند که به مرور جذب شهربزرگ تهران شده است(تکمیل همایون،1379). در کتاب گزیده ی تاریخ تهران حدود دولاب اینگونه مشخص شده است:
قریهی دولاب جزء حومه تهران است به شمالاً و شرقاً به قریهی سلیمانیه و جنوباً به هاشم آباد وغرباً به شهر تهران(حسینی بلاغی،1386: 251).
با این حساب دور از ذهن نخواهد بود اگر محله ی بیسیم کنونی را بخشی از اراضی قریه ی دولاب قدیم به حساب آوریم، که مانند خود قریه ی دولاب جذب شهر تهران شده است. جذب مناطق حومه ی تهران به شهر تهران در ابتدا فاقد طرح و برنامه ی مشخصی بود ومشکلاتی را برای این مناطق حاشیه ای رقم زد.
اطلاعاتی که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد از مصاحبه با اعضای شورایاری و معتمدین محله در مهرماه 1388 حاصل شده است.
ایشان اذعان داشتند که: "محله بیسیم یکی از قدیمیترین محلات تهران است که قدمت آن به سالهای حدود 1335 و بعد از آن میرسد"(اشرفی، مهر 1388).
دلیل شکل گیری این محله نیز بر اساس نظر حاضرین در جلسه چیزی غیر از "ارزان بودن زمینها و خانه ها" نبوده است. در محلهی بیسیم میتوان کوچکترین و کم حجمترین خانه های تهران را مشاهده نمود. خانه های قدیمی بسیاری را میتوان در این محله یافت که با قدمتی چند ده ساله، بیشتر از 25 متر نخواهند بود. این خانه ها بالطبع مناسب حال اقشار کم درآمد جامعه بوده اند(اشرفی، مهر 1388).
در سخنی دیگر از افرادی که در شکل گیری محله نقش موثری داشته اند، زمینداران بزرگی مانند حاج عبدالله نقاش، آقای خزاعی و حاج اسماعیل رضایی قابل ذکر خواهند بود که با واگذاری اراضی خود و یا تلاش برای آبادانی آنها مهمترین نقش را در شکل گیری محله ی بیسیم ایفا نموده اند(اشرفی، مهر 1388).
از سوی دیگر اعضای شورایاری یادآور شدند که "قرار گرفتن اولین دکل مخابراتی تهران در پارک امام(سپه سابق)" برای این محله نکته ای تاریخی و تحولی اثرگذار محسوب میگردد(اشرفی، مهر 1388). همچنین ایشان یادآور شدند که"علت اصلی نامگذاری محله ی بیستم وجود دکل مذکور در پارک سپه سابق بوده است"(اشرفی، مهر 1388). در این راستا این نکته نیز قابل ذکر خواهد بود که وجود بقاع متبرکه ی امامزاده های همجوار این محله نیز در شکل گیری بیسیم نقش موثری داشته اند(فلاح، آذر 1388).
نکته مهم دیگری که در خصوص این محله قابل ذکر میباشد، حضور شخصی مهم و تاثیرگذار در تاریخ انقلاب، یعنی طیب خواهد بود، که در این محله میزیسته است. در واقع[ماجرای] طیب به عنوان یک واقعه ی تاریخی، هم در محله ی طیب وهم در محله ی بیسیم قابل بررسی خواهد بود. طیب فردی اوباش و شرابخواره بوده و با تمام این احوال پایبندی عجیبی به ائمه ی معصوم داشته است و بر همین اساس یکی از بزرگترین هیاتداران منطقه محسوب میشده است. انس غریب او با خاندان اهل بیت سبب شد اتفاقی مهم در زندگیِ شخصی او و حتی تاریخ انقلاب ثبت گردد. هنگامی که از او خواستند تا علیه حکومت پهلوی وبه نام حامیان امام خمینی(ره) شورشی خیابانی راه اندازی نماید، به علت سید بودن امام خمینی(ره)، این امر را نپذیرفت و به خیانت به شاه محکوم شد. نکته ی بسیار مهم دیگری که در این خصوص میتوان به آن توجه داشت، وجود اختلاف شخصی بین نصیری(رئیس ساواک وقت) و طیب میباشد. طیب از پیشمرگان شاه و از قدرت و نفوذ بالایی در سیستم پهلوی بهره مند بود، به همین خاطر این حق را برای خود قائل شد که روزی در پاسگاه کلانتری همین محله(بیسیم)، سیلی محکمی به صورت نصیری رئیس کلانتری بزند. نصیری بعدها رئیس ساواک شد و محتمل است که این دام یعنی طرح شورش خیابانی طیب به نام حامیان آیت الله خمینی(ره) را او برای طیب گذاشته باشد(امیری، مهر 1388).
در سخنی دیگر و در خصوص ترکیب قومی اولیه این محله میتوان گفت: شاخصترین اقوامی که در بدوشکلگیری این محله درآن ساکن شدند عبارت از گیلکها،کردها و عده ی کمی از معاودین[1] عراقی بوده اند(اشرفی، مهر 1388). از لحاظ شغلی و مذهبی نیز عمده ی شاغلین در این محله کارگر و از طبقه ی پایین جامعه بوده و از همان ابتدا ساکنین محله را پیروان مذهب تشیع تشکیل می داده اند(اشرفی، مهر 1388).